უსაფრთხოების სექტორის კანონმდებლობა მოიცავს ეროვნულ სამართლებრივ დებულებებს, რომლებიც შეეხება ყველა საჯარო ინსტიტუტს. ეს არის კანონები, რომლებიც პირდაპირ ან არაპირდაპირ შეეხება უსაფრთხოების სექტორს ან მასზე ახდენს ზემოქმედებას და კანონმდებლობა, რომელიც შექმნილია კონკრეტულად უსაფრთხოების სექტორისთვის. საკონსტიტუციო დებულებები და სხვა ზოგადი ეროვნული კანონმდებლობა, რომელიც გამოიყენება უსაფართხოების სექტორთან მიმართებით, დამოკიდებულია კონკრეტული ქვეყნის სპეციფიკურ ეროვნულ კონტექსტზე. არ არსებობს უსაფრთხოების სექტორის კანონმდებლობის უნივერსალური მოდელი, მაგრამ ყველა იურისდიქციაში პრეცედენტულ კანონმდებლობაში შეიძლება მოიძიოს რიგი პრეცედენტები. უსაფრთხოების სექტორის ეროვნული კანონმდებლობა უდა ითვალისწინებდეს საერთაშორისო სტანდარტებს და საერთაშორისო კანონმდებლობას, აგრეთვე ყველა იმ საერთაშორისო შეთანხმებას და კონვენციას, რომლის მონაწილეც არის ეს კონკრეტული სახელმწიფო.
ეროვნული კანონმდებლობა
უსაფრთხოების სექტორის კანონმდებლობა კონკრეტული ქვეყნისთვის შექმნილი სპეციფიკური კანონების, წესების და რეგულაციების კომპლექსური ერთობლიობაა. თუმცა, არსებობს სტანდარტები, პრინციპები და საუკეთესო გამოცდილების მაგალითები, რომელსაც შეიძლება დაეფუძნოს უსაფრთხოების სექტორის ეროვნული კანონმდებლობა. ქვემოთ ჩამოთვლილია უსაფრთხოების სექტორის დემოკრატიული მმართველობის ფუნდამენტური პრინციპები, რომლებიც უნდა იყოს დაცული უსაფრთხოების სექტორის ეფექტიანობის და ქმედითობის უზრუნველყოფის მიზნით. ესენია:
- დემოკრატიული სამოქალაქო კონტროლი
- კანონის უზენაესობა
- ზედამხედველობა
- გამჭვირვალობა
- ანგარიშვალდებულება
- სტრატეგიული დაგეგმვა
- ეფექტიანობა
- ქმედითობა
- რეაგირება
- თანასწორობა
- მოქნილობა
- პლურალიზმი
- კორუფციის წინააღმდეგ ბრძოლა და კეთილსინდისიერების განმტკიცება
- ადამიანის უფლებების და ფუნდამენტური თავისუფლებების დაცვა
- მდგრადობა
აღსანიშნავია, რომ საკმარისი არაა დემოკრატიული მმართველობის პრინციპებზე დაფუძნებული კანონების ქაღალდზე არსებობა. ამ კანონების აღსრულება და მათი აღსრულებისთვის საჭირო ქმედითი ინსტრუმენტების არსებობა, ისევე, როგორც შედეგების მონიტორინგი და შეფასება, ისევე მნიშვნელოვანია როგორც თვითონ კანონები. კიდევ ერთი გადამწყვეტი კომპონენტია ისეთი სანქციების მექანიზმების არსებობა, რომელთა საშუალებით ხდება გადახვევების შეფასება, კორექტირება და თავიდან აცილება და კანონის უზენაესობის უზრუნველყოფა.
ინსტიტუციური სისტემა, რომელსაც ეყრდნობა უსაფრთხოების სექტორი, კანონები, პოლიტიკა და პრაქტიკა უნდა იცავდეს კარგი მმართველობის პრინციპებს. ეს უნდა იყოს განმტკიცებული მათი შესრულების და განხორციელების საჭირო ინსტრუმენტებით. უნდა მოხდეს შესრულების ხარისხის ზედამხედველობა, მონიტორინგი და შეფასება. უდავოა, რომ უსაფრთხოების სექტორთან დაკავშირებული კანონმდებლობა უნდა იყოს განსაჯაროვებული.
ეროვნული კანონმდებლობა, რომელიც უშუალოდ შეეხება უსაფრთხოების სექტორს, შეიძლება სხვადასხვა სახის იყოს. ის შეიძლება შეეხებოდეს უსაფრთხოების სექტორის კონკრეტულ შტოს ან საქმიანობას.
- თავდაცვის კანონმდებლობა
თავდაცვის ეროვნული კანონმდებლობა მოიცავს ყველა კანონს, რომელიც შეეხება ეროვნული თავდაცვის ინსტიტუტების როლს, მოვალეობებს და პასუხისმგებლობებს, ისევე, როგორც წესებს, რომლებიც არეგულირებენ ეროვნული თავდაცვის პროცედურებს. ეს მოიცავს კანონმდებლობას, რომელიც განსაზღვრავს შეიარაღებული ძალების უფლებებს და მოვალეობებს; სამინისტროების ფუნქციებს და პასუხისმგებლობებს; პირობებს, რომლებშიც ხორციელდება ეროვნული თავდაცვა; პირობებს, რომლებშიც ყველა სხვა თავდაცვის ოპერაცია ხორციელდება როგორც ქვეყნის შიგნით, ისე მის ფარგლებს გარეთ; ფინანსურ მართვას და ადმინისტრაციულ რეგულაციებს; სახელმწიფო საგანგებო მდგომარეობებთან დაკავშირებულ წუხილებს და სხვა. თავდაცვის კანონმდებლობა უნდა შეესაბამებოდეს ყველა რელევანტურ საერთაშორისო სტანდარტს და საუკეთესო გამოცდილებას, რომელიც შეეხება კარგ მმართველობას. ეს მოიცავს დემოკრატიულ კონტროლს; ანტიკორუფციული საქმიანობის და კეთილსინდისიერების განმტკიცების კონტროლს; ქცევის კოდექსს; ადამიანის უფლებების და ფუნდამენტური თავისუფლებების პატივისცემას; ზედამხედველობის, მონიტორინგის და შეფასების პროცედურებს; გამჭვირვალობას და ანგარიშვალდებულებას, რეაგირებას და ეფექტურობას.
- სამხედრო სამართალი
„სამხედრო სამართალი განსხვავებული სამართლებრივი სისტემაა, რომელიც მოქმედებს შეიარაღებულ ძალებთან, და, ზოგ შემთხვევაში, სამოქალაქო პირებთან დაკავშირებით. სამხედრო სამართლის ძირითადი მიზანია შეიარაღებულ ძალებში დისციპლინის და წესრიგის შენარჩუნება. სამხედრო სამართლის სტრუქტურა, წესები და პროცდურები შეიძლება ძირეულად განსხვავებული იყოს შესაბამისი სამოქალაქო სტრუქტურის, წესების და პროცედურებისგან. ჩვეულებრივ, სამხედრო სამართალი მოითხოვს ცალკე სასამართლო სისტემას, რომელსაც უფრო მკაცრი წესები და პროცედურები აქვს შეიარაღებული ძალების დისციპლინირებულობის და საბრძოლო მზაობის უზრუნველყოფის მიზნით. ამან შეიძლება აღძრას კითხვები სამოქალაქო პრინციპების პრიორიტეტულობის ან საერთაშორისო სტანდარტებთან – მაგალითად, ადამიანის უფლებების და სამართლიანი გასამართლების გარანტიების – შესაბამისობის საკითხებთან დაკავშირებით.“
წყარო: DCAF (2011) Legislating for the Security Sector Toolkit: Understanding Military Justice.
სამხედრო სამართალი უსაფრთხოების სექტორის დემოკრატიული მართვის იგივე სტანდარტებით და პრინციპებით უნდა იმართებოდეს, რითიც უსაფრთხოების სექტორის ყველა სხვა კომპონენტი. აუცილებელია აქცენტი გაკეთდეს ნებისმიერი სასამართლო სისტემის მოსამართლეების დამოუკიდებლობაზე და კეთილსინდისიერებაზე. ასევე მნიშვნელოვანია გამჭვირვალობის, ანგარიშვალდებულების და ზედამხედველობის უზრუნველყოფა. ზოგადად, სამხედრო სასამართლო სისტემა უნდა ეყრდნობოდეს შემდეგ პრინციპებს[1]:
- სამხედრო ტრიბუნალი უნდა შეიქმნას კანონით ან კონსტიტუციით და უნდა წარმოადგენდეს საერთო სასამართლო სისტემის განუყოფელ ნაწილს
- სამხედრო ტრიბუნალი პატივს უნდა სცემდეს და იყენებდეს საერთაშორისო სტანდარტებს და პროცედურებს, რომლებიც უზრუნველყოფენ სამართლიან გასამართლებას და საერთაშორისო ჰუმანიტარულ კანონს
- განსაკუთრებული მდგომარეობის ან კრიზისის დროს ადამიანის უფლებები და ფუნდამენტური თავისუფლებები უნდა იყოს დაცული
- შეიარაღებული კონფლიქტების დროს, სამხედრო სასამართლო უნდა ხელმძღვანელობდეს ჰუმანიტარული კანონმდებლობით და ჟენევის კონვენციის დებულებებით, რომლებიც შეეხება სამხედრო ტყვეების მოპყრობას
- სამხედრო სასამართლომ არ უნდა ჩაატაროს სამოქალაქო პირის პროცესი
- სინდისის, აღმსარებლობის ან რწმენის მოტივით სამხედრო სამსახურზე უარის თქმის შემთხვევები უნდა განიხილებოდეს სამოქალაქო სასამართლოში
- არასრულწლოვანის საქმის განხილვა არ უნდა მოხდეს სამხედრო სასამართლოში
- სამხედრო სასამართლოს იურისდიქცია მკაცრად უნდა შემოიფარგლოს სამხედრო ხასიათის დანაშაულით, რომელიც ჩაიდინა სამხედრო პერსონალმა
- ადამიანის უფლებების დარღვევის შემთხვევები უნდა განიხილოს სამოქალაქო სასამართლომ
- მკაცრად უნდა განისაზღვროს შემთხვევები, რომლებიც მოითხოვს სამხედრო საიდუმლოების დაცვას
- სამხედრო ციხე უნდა შეესაბამებოდეს საერთაშორისო სტანდარტებს და უნდა იყოს ღია შიდა და საერთაშორისო ინსპექტირების ორგანოებისთვის
- ჰაბეას კორპუსის გარანტიები
- კომპეტენტური, დამოუკიდებელი და მიუკერძოებელი ტრიბუნალის უფლება
- საჯარო მოსმენები უნდა იყოს წესად დანერგილი
- თავდაცვის უფლება და სამართლიანი და მიუკერძოებელი გასამართლების უფლება
- სამხედრო სასამართლოს პროცედურები უნდა უზრუნველყოფდეს დანაშაულის მსხვერპლის და მისი სამართალმემკვიდრეების უფლებების ეფექტიან დაცვას
- გასაჩივრების პროცედურები, განსაკუთრებით აპელაცია, უნდა განიხილოს სამოქალაქო სასამართლომ
- ის ფაქტი, რომ პიროვნება, რომელიც, სავარაუდოდ, პასუხისმგებელია დარღვევაზე, მოქმედებდა ზემდგომის ინსტრუქციით, არ უნდა ათავისუფლებდეს მას სისხლის სამართლის პასუხისმგებლობისგან. ასევე, ზემდგომი პირი არ თავისუფლდება სისხლის სამართლის პასუხისმგებლობისგან დარღვევაზე, რომელიც ჩაიდინა მისმა დაქვემდებარებულმა პირმა
- არც ერთ შემთხვევაში არ უნდა იყოს გამოტანილი ან აღსრულებული სასიკვდილო განაჩენი
- სამხედრო სამართლის კოდექსი უნდა ექვემდებარებოდეს პერიოდულ სისტემატურ გადახედვას დამოუკიდებელი და გამჭვირვალე მეთოდით. ამის მიზანია უზრუნველყოს, რომ სამხედრო ტრიბუნალი შეესაბამება კონკრეტულ ფუნქციურ საჭიროებას და არ იჭრება სამოქალაქო სასამართლოს იურისდიქციაში.
- სამართალდაცვის კანონმდებლობა
პოლიცია სამოქალაქო ძალაა, რომელიც პასუხისმგებელია დანაშაულის პრევენციაზე და დეტექციაზე და საზოგადოებრივი წესრიგის შენარჩუნებაზე.[2] ეროვნული კანონმდებლობა პოლიციის შესახებ უნდა ეფუძნებოდეს დემოკრატიული პოლიციის პრინციპებს:
- მოქალაქეების საჭიროებების მიმართ სენსიტიურობა
- დემოკრატიული კონტროლი
- სამართალდაცვის საერთაშორისო სტანდარტები
- გამჭვირვალობა და ანგარიშვალდებულება
- პროფესიონალიზმი და კეთილსინდისიერება
- ადამიანის უფლებების და სამოქალაქო და პოლიტიკური უფლებების დაცვა
- ზედამხედველობა
პოლიციის შესახებ ეროვნული კანონმდებლობა უნდა შეიცავდეს ქცევის და ეთიკის კოდექსებს, კანონმდებლობა უნდა აკონკრეტებდეს მანდატებს და ადგენდეს ძალის, განსაკუთრებით მომაკვდინებელი ძალის, გამოყენების ფარგლებს. კანონმა ასევე უნდა განსაზღვროს დასჯადი საქციელი, სანქციების მექანიზმები, როლები და პასუხისმგებლობები, და მოახდინოს ზედამხედველობის და მონიტორინგის ინსტიტუციონალიზაცია.
- კანონმდებლობა დაზვერვის შესახებ
აუცილებელია არსებობდეს კანონმდებლობა დაზვერვის სამსახურების შესახებ ამ სამსახურების განსაკუთრებული ბუნების და მასთან დაკავშირებული საკითხების გასაიდუმლოების კულტურის გამო. კანონის უზენაესობის დასაცავად და ლეგიტიმურობის შესანარჩუნებლად, დაზვერვის სააგენტოები უნდა შეიქმნას კანონის საფუძველზე და მათი ფუნქციები და უფლებამოსილება უნდა ეყრდნობოდეს საკანონმდებლო ბაზას. უნდა მუშაობდეს სამართლებრივი კონტროლის სისტემა იმის უზრუნველსაყოფად, რომ განსაკუთრებული უფლებები არ აღემატებოდეს სამართლებრივად დადგენილ პარამეტრებს. დაზვერვის სამსახურის ზედამხედველობა აუცილებელია როგორც სამსახურის შიგნით, ისე აღმასრულებლის, პარლამენტის და გარე და დამოუკიდებელი საზედამხედველო ორგანოების მხრიდან. ამ პროცესში მონაწილეობას უნდა იღებდეს სამოქალაქო საზოგადოება და მედიაც.
- ზედამხედველობა
უსაფრთხოების სექტორის სამოქალაქო ზედამხედველობის ძირითადი განმახორციელებელია პარლამენტი და მისი კომიტეტები. თუმცა, სამოქალაქო საზოგადოებას, აუდიტის ინსტიტუტებს, ინსპექტორებს, სამხედრო და სამოქალაქო პერსონალს, ომბუდსმენს, სხვა სპეციალურ კომიტეტებს, მედიას, ინტერესთა ჯგუფებს აქვთ უფლება და პასუხისმგებლობა მონაწილეობა მიიღონ ზედამხედველობის პროცესში.
სამოქალაქო საზოგადოებას და მის ორგანიზაციებს დიდი როლის შესრულება შეუძლიათ. ისინი აფასებენ და დეტალურად სწავლობენ უსაფრთხოების სექტორის მუშაობის ხარისხს, წარმოადგენენ რჩევებს და ექსპერტულ აზრს, ანალიზს, რეკომენდაციებს და ინფორმაციას აწვდიან საზოგადოებას. მათ, ასევე, შეუძლიათ წარმოადგინონ კანონმდებლობაში შესატანი ცვლილებები და მონაწილეობა მიიღონ კანონპროექტების შემუშავებაში და კანონების გადახედვაში.
მედია უსაფრთხოების სექტორის ზედამხედველობის კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი კომპონენტია. მედიას შეუძლია საზოგადოების ინფორმირება უსაფრთხოების სექტორის საკითხებზე და საკომუნიკაციო არხის შექმნა საზოგადოებას და მთავრობას შორის.
უსაფრთხოების სექტორის ზედამხედველობა შეიძლება შეეხებოდეს მრავალ სხვადასხვა ასპექტს, მათ შორის, უსაფრთხოების სექტორის ეფექტიანობას, კანონმდებლობის აღსრულებას, საერთაშორისო სტანდარტებთან შესაბამისობას, ფინანსურ ზედამხედველობას და სამხედრო და სამოქალაქო პირების ადამიანის უფლებების დაცვას. ზედამხედველობა ფართო ცნებაა და მას დიდი მნიშვნელობა ენიჭება კარგ მმართველობაში. ამდენად, გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვს იმას, რომ ზედამხედველობის როლი აღიარებული იყოს ეროვნული უსაფრთხოების სექტორის კანონმდებლობაში, ხოლო მისი პრაქტიკაში განხორციელება კი – ინსტიტუციონალიზებული.
საერთაშორისო სტანდარტები და საუკეთესო გამოცდილების მაგალითები
მტკიცე და ქმედითი საკანონმდებლო ჩარჩო პირველი ნაბიჯია უსაფრთხოების სექტორის კარგი მმართველობის დასანერგად. ეროვნული კანონმდებლობა უნდა ასახავდეს საერთაშორისო საკანონმდებლო სტანდარტებს შეძლებისდაგვარად და უნდა ნერგავდეს მათ შესასრულებლად საჭირო ინსტრუმენტებს და მექანიზმებს. ამ სტანდარტებში იგულისხმება საბაზისო კანონმდებლობა ადამიანის უფლებების და ფუნდამენტური თავისუფლებების შესახებ, საერთაშორისო ჰუმანიტარული კანონმდებლობა და სისხლის სამართლის საერთაშორისო კანონმდებლობა, აგრეთვე, ანტიკორუფციული კანონმდებლობა, ზედამხედველობა და მონიტორინგის და შეფასების მექანიზმები. ასეთი მიდგომა საერთაშორისო საკანონმდებლო სტანდარტებისადმი უნდა იყოს ინკლუზიური და ღია. უნდა არსებობდეს საუკეთესო საკანონმდებლო გამოცდილების გაზიარების სურვილი და მისი დანერგვისთვის საჭირო მექანიზმები. მნიშვნელოვანია ადგილობრივი კონტექსტის და გარემოებების გათვალისწინება. არ შეიძლება კანონების პირდაპირ გადმოწერა. იმისათვის, რომ კანონმდებლობა ეფექტიანი იყოს, აუცილებელია სტრატეგიული ხედვის და დაგეგმვის გამოყენება კონკრეტულ კონტექსტში. უსაფრთხოების სექტორის კანონები უნდა შეიცავდეს მაკორექტირებელ მექანიზმებს, რომლებიც გულისხმობს სანქციებს და აკრძალვებს და გამართულ სასამართლო სისტემას. აღსანიშნავია, რომ მხილების და საჩივრების მექანიზმებს გადამწყვეტი მნიშვნელობა ენიჭება თანამდებობის ბოროტად გამოყენების დეტექტირებისა და პრევენციისთვის. არსებობს ასევე რეგიონული და საერთაშორისო საკანონმდებლო ინსტიტუტები, რომლებსაც შეიძლება მიმართონ სახელმწიფოებმა, ჯგუფებმა და ინდივიდებმა თავიანთი უფლებების და თავისუფლებების დაცვის მიზნით.
ფუნდამენტური საერთაშორისო სამართლებრივი სტანდარტები, რომლებიც შეეხება უსაფრთხოების სექტორს, და სხვა სასარგებლო სამართლებრივი რესურსები და ინსტრუმენტები:
ადამიანის უფლებები და ფუნდამენტური თავისუფლებები
- ადამიანის უფლებების საყოველთაო დეკლარაცია, რომელიც მიიღო გაეროს გენერალურმა ასამბლეამ 1948 წლის დეკემბერში
- გაეროს წესდება
- საერთაშორისო პაქტი სამოქალაქო და პოლიტიკური უფლებების შესახებ (1966) და მისი არასავალდებულო პროტოკოლები:
- სამოქალაქო და პოლიტიკურ უფლებების შესახებ საერთაშორისო პაქტის პირველი არასავალდებულო პროტოკოლი (1966)
- სამოქალაქო და პოლიტიკური უფლებების შესახებ საერთაშორისო შეთანხმების მეორე არასავალდებულო პროტოკოლი (1989)
- ეკონომიკური, სოციალური და კულტურული უფლებების შესახენ საერთაშორისო პაქტი(1966)
- საერთაშორისო კონვენცია რასობრივი დისკრიმინაციის ყველა ფორმის აღმოფხვრის შესახებ(1965)
- კონვენცია ქალების მიმართ დისკრიმინაციის ყველა ფორმის ლიკვიდაციის შესახებ(1979)
- კონვენცია წამების და სხვა სასტიკი, არაადამიანური და ადამიანის ღირსების შემლახავი მოპყრობის და დასჯის შესახებ(1984)
- კონვენცია ბავშვთა უფლებების შესახებ(1989)
- საერთაშორისო კონვენცია ყველა ადამიანის იძულებით გაუჩინარებისგან დაცვის შესახებ(2006)
- საერთაშორისო კონვენცია დაქირავებული მებრძოლების დაქირავების, გამოყენების, ფინანსირების და მომზადების შესახებ
- კონვენცია თანაბარი ანაზღაურების შესახებ, 1951 (N 100)
- კონვენცია დისკრიმინაციის შესახებ (დასაქმება და საქმიანობა), 1958 (N 111)
- დეკლარაცია რასისა და რასობრივი წინაგანსჯის შესახებ
- პროტოკოლი შერიგების და დახმარების კომისიის შექმნის შესახებ, რომლის პასუხისმგებლობაა იმ დავების მორიგება, რომლებიც შესაძლოა წარმოიქმნას “განათლებაში დისკრიმინაციის წინააღმდეგ კონვენციის” წევრ-სახელმწიფოებს შორის
- დეკლარაცია რელიგიის ან რწმენის საფუძველზე დისკრიმინაციის და არატოლერანტობის აღმოფხვრის შესახებ
- რასიზმის წინააღმდეგ მსოფლიო კონფერენცია 2001 (დურბანის დეკლარაცია და სამოქმედო გეგმა)
- დეკლარაცია გადაუდებელ სიტუაციებში და შეიარაღებულ კონფლიქტებში ქალთა და ბავშვთა დაცვის შესახებ
- დეკლარაცია ქალთა მიმართ ძალადობის აღმოფხვრის შესახებ
- გაეროს სტანდარტული მინიმალური წესები პატიმართა მოპყრობისთვის (ნელსონ მანდელას წესები)
სასჯელაღსრულების სისტემა
- პატიმართა მოპყრობის საბაზისო პრინციპები
- ნებისმიერი ფორმით დაკავებული ან დაპატიმრებული ყველა ადამიანის დაცვის შესახებ პრინციპთა ერთობლიობა
- თავისუფლებაჩამორთმეული ახალგაზრდების დაცვის შესახებ გაეროს წესები
- დეკლარაცია ყველა პირის წამებისგან და სხვა სასტიკი, არაადამიანური და ღირსების შემლახავი მოპყრობისგან და დასჯისგან დაცვის შესახებ
- სამედიცინო ეთიკის პრინციპები, რომლებიც შეეხება ჯანდაცვის პერსონალის, კერძოდ ექიმების, როლს პატიმრების და დაკავებულების დაცვაში წამების და სხვა სასტიკი, არაადამიანური და ღირსების შემლახავი მოპყრობის და სასჯელისგან
- წამების და სხვა სასტიკი, არაადამიანური და ღირსების შემლახავი მოპყრობის ან სასჯელის ეფექტიანი გამოძიების და დოკუმენტირების პრინციპები
- სიკვდილმისჯილთა უფლებების დაცვის უზრუნველყოფის მექანიზმები
სამართალდამცავი სისტემა
- ქცევის კოდექსი სამართალდამცავი მოხელეებისთვის
- სამართალდამცავი მოხელეების მიერ ძალის და ცეცხლსასროლი იარაღის გამოყენების ძირითადი პრინციპები
სამართლის აღსრულება
- გაეროს მინიმალური სტანდარტული წესები არასაპატიმრო ზომების გამოყენების შესახენ (ტოკიოს წესები)
- გაეროს მინიმალური სტანდარტები არასრულწლოვანთა სამართლის ადმინისტრირებისთვის (ბეიჯინგის წესები)
- სახელმძღვანელო სისხლის სამართლის სისტემაში ბავშვებთან დაკავშირებული ქმედებების შესახებ
- გაეროს სახელმძღვანელო არასრულწლოვანთა მცირე დანაშაულის პრევენციისთვის (რიადის სახელმძღვანელო)
- დანაშაულის და ძალაუფლების გადამეტების მსხვერპლთა სამართლის ძირითადი პრინციპების დეკლარაცია
- სასამართლოს დამოუკიდებლობის ძირითადი პრინციპები
- ადვოკატთა როლის შესახებ ძირითადი პრინციპები
- სახელმძღვანელო პროკურორის როლის შესახებ
- კანონგარეშე, თვითნებური და სასამართლოს გარეშე დასჯის ეფექტიანი პრევენციის და გამოძიების პრინციპები
- დეკლარაცია ყველა ადამიანის იძულებითი გაუჩინარებისგან დაცვის შესახებ
- ძირითადი პრინციპები და სახელძღვანელო კომპენსაციის და რეპარაციის შესახებ
- იძულებით გაუჩინარებულ პირთა დაცვის საერთაშორისო კონვენცია
- გაეროს წესები ქალი პატიმრების მოპყრობის და კანონდამრღვევი ქალების მიმართ არასაპატიმრო ზომების გამოყენების შესახებ (ბანგკოკის წესები)
- გაეროს განახლებული პრინციპები დაუსჯელობასთან ბრძოლის საშუალებით ადამიანის უფლებების დაცვის და უზრუნველყოფის შესახებ
მშვიდობა და განვითარება
- დეკლარაცია ადამიანების მშვიდობის უფლების შესახებ
- განვითარების უფლების დეკლარაცია
- ეროვნული ინსტიტუტების სტატუსთან დაკავშირებული პრინციპები (პარიზის პრინციპები)
- ინდივიდების, ჯგუფების და საზოგადოებრივი ორგანოების უფლებების და მოვალეობების დეკლარაცია საყოველთაოდ აღიარებული ადამიანის უფლებების და ფუნდამენტური თავისუფლებების უზრუნველყოფის და დაცვის მიზნით
- გაეროს დეკლარაცია ადამიანის უფლებების საკითხებზე განათლების და ტრენინგის შესახებ
დანაშაული
მოქალაქეობა
- კონვენცია მოქალაქეობის არქონის შემცირების შესახებ
- მოქალაქეობის არმქონე პირების სტატუსთან დაკავშირებული კონვენცია
- ლტოლვილთა სტატუსთან დაკავშირებული კონვენცია
- ლტოლვილთა სტატუსთან დაკავშირებული პროტოკოლი
- ადამიანის უფლებების დეკლარაცია ინდივიდებისთვის, რომლებიც არ არიან იმ ქვეყნის მოქალაქეები, სადაც ცხოვრობენ
ჰუმანიტარული კანონმდებლობა
- გენოციდის დანაშაულის პრევენციის და დასჯის კონვენცია
- კონვენცია ომის დანაშაულის და კაცობრიობის წინააღმდეგ ჩადენილი დანაშაულის შემთხვევაში ხანდაზმულობის ვადის არამართებულობის შესახებ
- ომის დანაშაულის და კაცობრიობის წინაშე დანაშაულის ჩამდენი პირების დეტექტირების, ექსტრადიციის და დასჯის საქმეში საერთაშორისო თანამშრომლობის პრინციპები
- ყოფილი იუგოსლავიის საერთაშორისო ტრიბუნალის სტატუტი
- რუანდის საერთაშორისო ტრიბუნალის სტატუტი
- სისხლის სამართლის საერთაშორისო სასამართლოს რომის სტატუტი
- ჟენევის კონვენცია ომის ტყვეების მოპყრობის შესახებ
- ჟენევის კონვენცია ომის დროს მშვიდობიანი მოქალაქეების დაცვის შესახებ
- ჟენევის 1949 წლის 12 აგვისტოს კონვენციების დამატებითი პროტოკოლი, რომელიც შეეხება საერთაშორისო შეიარაღებული კონფლიქტების მსხვერპლთა დაცვას (პროტოკოლი I)
- ჟენევის 1949 წლის 12 აგვისტოს კონვენციების დამატებითი პროტოკოლი არა-საერთაშორისო შეიარაღებული კონფლიქტების მსხვერპლთა დაცვის შესახებ (პროტოკოლი II)
გენდერი
- OECD, უსაფრთხოების სექტორის რეფორმა და მართვა: პოლიტიკა და საუკეთესო გამოცდილება, DCD/DAC (2003)30/REV3.
- OECD, DAC სახელმძღვანელო და დამხმარე მასალების ციკლი: უსაფრთხოების სექტორის რეფორმა და მართვა (2005)
- ევროკომისია, კომისიის მიმართვა ევროპარლამენტის საბჭოსადმი: ევროპის თემების უსაფრთხოების სექტორი რეფორმაში დახმარების კონცეფტუალური ჩარჩო (2006).
- ევროკავშირის საბჭოს დასკვნები გენდერული თანასწორობის და კრიზისების მართვაში გენდერის მეინსტრიმინგის შესახებ (2006)
- გაეროს უშიშროების საბჭო (UNSC), გაეროს უშიშროების საბჭოს პრეზიდენტის განცხადება (S/PRST/2007/3)
- გაეროს გენერალური ასამბლეა და გაეროს უშიშროების საბჭო, ‘მშვიდობის და განვითარების უზრუნველყოფა: გაეროს როლი უსაფრთხოების სექტორის რეფორმის მხარდაჭერაში’, გენერალური მდივნის ანგარიში, A/62/659–S/2008/39
- მეოთხე მსოფლიო კონფერენცია ქალების შესახებ, ბეიჯინგის დეკლარაცია და სამოქმედო პლატფორმა A/CONF.177/20 and A/CONF.177/20/Add.1
- ვინდჰოკის დეკლარაცია და ნამიბიის სამოქმედო გეგმა მრავალგანზომილებიანი მშვიდობის მხარდაჭერის ოპერაციებში გენდერის მეინსტრიმინგის შესახებ (S/2000/693)
- უშიშროების საბჭოს რეზოლუცია 1325 ქალების, მშვიდობის და უსაფრთხოების შესახებ (S/RES/1325)
- უშიშროების საბჭოს რეზოლუცია 1674, S/RES/1674 (2006)
- უშიშროების საბჭოს რეზოლუცია 1820 ქალების, მშვიდობის და უსაფრთხოების შესახებ (S/RES/1820)
- უშიშროების საბჭოს რეზოლუცია 1888 ქალების, მშვიდობის და უსაფრთხოების შესახებ (S/RES/1888)
- უშიშროების საბჭოს რეზოლუცია 889 ქალების, მშვიდობის და უსაფრთხოების შესახებ (S/RES/1889)
- უშიშროების საბჭო, ქალები, მშვიდობა და უსაფრთხოება, გენერალური მდივნის ანგარიში, (S/2010/498)
- უშიშროების საბჭო, უშიშროების საბჭოს პრეზიდენტის განცხადება, S/PRST/2010/22
- უშიშროების საბჭოს რეზოლუცია 1960 ქალების, მშვიდობის და უსაფრთხოების შესახებ (S/RES/1960)
- ევროპარლამენტის რეზოლუცია კონფლიქტის მშვიდობიანი გზით მოგვარებაში ქალების მონაწილეობის შეესახებ (2000/2025(INI))
- ევროკავშირის საპარლამენტო ასამბლეა, კონფლიქტის პრევენცია და მოგვარება: ქალების როლი, რეზოლუცია 1385
- ევროკომისია, კომისიის მიმართვა ევროპის პარლამენტის საბჭოსადმი, ევროპის ეკონომიკური და სოციალური კომიტეტის და რეგიონების კომიტეტისადმი “მყიფე სიტუაციებში ევროკავშირის როლი”, COM(2007) 643 final
- ევროკავშირის საბჭო და ევროკომისია, გაეროს უშიშროების საბჭოს რეზოლუციების 1325 და 1820 ქალების, მშვიდობის და უსაფრთხოების შესახებ ევროკავშირის მიერ ყოვლისმომცველი მიდგომით განხორციელება
- საბჭოს სამდივნო, უშიშროების საბჭოს რეზოლუციის 1325 განხორციელება გაძლიერებული რეზოლუციით 1820 ESDP-ს კონტექსტში
- ევროპის პარლამენტი, რეზოლუცია ევროკავშირის საგარეო ურთიერთობებში და მშვიდობის/ერის მშენებლობაში გენდერის მეინსტრიმინგის შესახებ, 2008/2198(INI)
- ევროკავშირის საბჭოს გენერალური სამდივნო, გაეროს უშიშროების საბჭოს რეზოლუციების 1325 და 1820 „ქალები, მშვიდობა და უსაფრთხოება“ ევროკავშირის მიერ ყოვლისმომცველი მიდგომით განხორციელების ინდიკატორები, 11948/10
- ეუთოს სამოქმედო გეგმა გენდერული თანასწორობის მხარდასაჭერად (MC.DEC/14/04)
- ნატო, BiSC დირექტივა 40-1,უშიშროების საბჭოს რეზოლუციის 1325 და გენდერული პერსპექტივების ჩართვა ნატოს ხელმძღვანელობის სტრუქტურაში, მათ შორის შეიარაღებულ კონფლიქტებში დაცვის ზომები
- პარლამენტთაშორისი კავშირი, რეზოლუცია პარლამენტის მიერ ქალების მიმართ ყველა სფეროში ძალადობის წინაღმდეგ ეფექტიანი გზების შესახებ
ანტიკორუფციული კანონმდებლობა
- გაეროს კონვენცია კორუფციის წინააღმდეგ
- გაეროს კონვენცია ტრანსნაციონალური დანაშაულის წინააღმდეგ
- გაეროს გენერალური ასამბლეა და წითელი ჯვრის საერთაშორისო კომიტეტი, მონტროს დოკუმენტი შესაბამისი საერთაშორისო სამართლებრივი ვალდებულებების და საუკეთესო მაგალითების შესახებ სახელმწიფოებისთვის, რომლებიც შეეხება შეიარაღებული კონფლიქტების პროცესში კერძო სამხედრო და უსაფრთხოების კომპანიების მოქმედებებს.
- გაეროს გენერალური ასამბლეის რეზოლუცია 51/59: ქცევის საერთაშორისო კოდექსი თანამდებობის პირებისთვის
- ევროპის საბჭოს სისხლის სამართლის კონვენცია კორუფციის შესახებ
- ევროპის საბჭოს სამოქალაქო სამართლის კონვენცია კორუფციის წინააღმდეგ
- ევროპის საბჭოს კონვენცია დანაშაულებრივი ქმედებებით მიღებული სარგებლის გათეთრების, მოძიების, ამოღების და კონფისკაციის შესახებ
- ევროპის საბჭოს რეზოლუცია (97) 24 კორუფციის წინააღმდეგ ბრძოლის ოცი წარმმართველი პრინციპის შესახებ
- ევროპის საბჭოს კონვენცია ოფიციალურ დოკუმენტებზე ხელმისაწვდომობის შესახებ
- ევროპის საბჭოს რეკომენდაცია Rec (2002)2
- ევროკავშირის კონვენცია კორუფციის წინააღმდეგ ბრძოლის შესახებ, რომელშიც ჩართული არიან ევროპის თანამეგობრობის ან ევროკავშირის წევრი სახელმწიფოების თანამდებობის პირები
- ევროკავშირის კონვენცია ევროპის თანამეგობრობის ფინანსური ინტერესების დაცვის შესახებ
- ევროპული კონვენცია ექსტრადიციის შესახებ
- ეუთოს ქცევის კოდექსი უსაფრთხოების პოლიტიკურ და სამხედრო ასპექტებთან დაკავშირებით
- OECD-ის კონვენცია უცხოელი თანამდებობის პირების მოქრთამვის შესახებ საერთაშორისო ბიზნეს-ტრანზაქციებში,1997
- OECD-ის რეკომენდაცია უცხოელი თანამდებობის პირების მოქრთამვის წინააღმდეგ ბრძოლის გაუმჯობესების შესახებ, 2009
- OECD-ის მითითებები შიდა კონტროლის, ეთიკის და შესაბამისობის საკითხებზე, 2010
- OECD-ის საუკეთესო პრაქტიკის მაგალითები ბიუჯეტის გამჭვირვალობის საკითხებზე, 2002
- საერთაშორისო სავალუტო ფონდი: ფისკალური გამჭვირვალობის საუკეთესო მაგალითების კოდექსი
- საერთო ამერიკული კონვენცია კორუფციის წინააღმდეგ
- აფრიკული კავშირის კონვენცია კორუფციის პრევენციის და მის წინააღმდეგ ბრძოლის შესახებ
- INTOSAI – უმაღლესი სააუდიტო ინსტიტუტების საერთაშორისო სტანდარტები
- INTOSAI – ლიმის დეკლარაცია აუდიტის პრინციპების შესახებ
- INTOSAI – საჯარო სექტორში შიდა კონტროლის შესახებ მითითებები
- INTOSAI – ეთიკის კოდექსი
სხვა სამართლებრივი ინსტრუმენტები
- ადამიანის უფლებების ევროპული კონვენცია (ECHR, 1950)[1]
- ადამიანის უფლებების ამერიკული კონვენცია (IACHR, 1969)
- ადამიანის და ხალხთა უფლებების აფრიკული ქარტია (ACHPR, 1981)
- OECD (2005) უსაფართხოების სექტორის რეფორმა და მმართველობა: პოლიტიკა და საუკეთესო გამოცდილება
- OECD-DAC უსაფრთხოების სექტორის რეფორმის სახელმძღვანელო: უსაფრთხოების და სამართლის მხარდაჭერა
ინსტრუმენტები
- DCAF (2011) Legislating for the Security Sector Toolkit: Understanding Military Justice.
- DCAF (2011) Legislating for the Security Sector Toolkit: Principles Governing the Administration of Justice through Military Tribunals.
- DCAF (2011) Legislating for the Security Sector Toolkit: The South African Military Discipline Supplementary Measures Act.
- DCAF (2011) Legislating for the Security Sector Toolkit: The Colombian Military Criminal Code.
- DCAF (2015), Training Manual on Police Integrity.
- DCAF (2012), Toolkit on Police Integrity.
- DCAF (2011), Legislating for the Security Sector Toolkit: The European Code of Police Ethics.
- DCAF (2011), Legislating for the Security Sector Toolkit: 10 Basic Human Rights Standards for Law Enforcement Officials
- DCAF (2011), Legislating for the Security Sector Toolkit: Police Legislation Model: The Swedish Police Act.
- DCAF (2011), Legislating for the Security Sector Toolkit: Police Legislation Model: The Japanese Police Law and The Police Duties Execution Law.
- DCAF (2011), Legislating for the Security Sector Toolkit: Police Legislation Model: Republic of South Africa Police Service Act 68, 1995
- DCAF (2009), Legislating for the Security Sector Toolkit: International Police Standards guidebook on Democratic Policing.
- OHCHR (1997), International Human Rights Standards for Law Enforcement: A Pocket Book on Human Rights for the Police.
- DCAF (2015), Legislating for the Security Sector Toolkit: International Standards for Financial Oversight in the Security Sector.
- Hans Born, Adrian Wills (2012) Overseeing the Intelligence Services. A Toolkit.
- DCAF (2011), Legislating for the Security Sector Toolkit: Understanding Intelligence Oversight.
- DCAF (2011), Legislating for the Security Sector Toolkit: Compilation of Good Practices for Intelligence Agencies and their Oversight.
- DCAF (2011), Legislating for the Security Sector Toolkit: The Canadian Security Intelligence Service Act
- DCAF (2011), Legislating for the Security Sector Toolkit: The Netherlands Intelligence and Security Services Act
- DCAF (2011), Legislating for the Security Sector Toolkit: The Argentinian National Intelligence Law
- Hans Born, Ian Leigh, (2005) Making Intelligence Accountable: Legal Standards and Best Practice for Oversight of Intelligence Agencies.
- DCAF, NATO (2015), Oversight and Guidance: Parliaments and Security Sector Governance.
- Hans Born (2015), Parliamentary Oversight of the Security Sector.
- DCAF (2015), Financial Oversight of the Security Sector a Toolkit for Trainers.
- Council of Europe Commissioner for Human Rights (2015), Issue Paper on Democratic and Effective Oversight of National Security Services.
- Hans Born, Adrian Wills (2012) Overseeing the Intelligence Services. A Toolkit.
- DCAF, UNDP (2008), Public Oversight of the Security Sector. A Handbook for Civil Society Organisations.
- Hans Born, Ian Leigh, (2005) Making Intelligence Accountable: Legal Standards and Best Practice for Oversight of Intelligence Agencies.
- NATO-DCAF, (2010). Building Integrity and Reducing Corruption in Defence. A Compendium of Best Practices.
- OECD, UNODC, The World Bank, (2013), Anti-corruption ethics and compliance Handbook for Business.
- OECD (2010), Good Practice Guidance on Internal Controls, Ethics and Compliance.
- OECD (2008), OECD Glossaries. Corruption. A glossary of international standards in criminal law.
- European Partners against Corruption, European contact point network against corruption (2011), Anti-Corruption Authority Standards.
წყაროები:
DCAF, Toolkit: Legislating for the Security Sector.
On Military Justice:
DCAF (2011) Legislating for the Security Sector Toolkit: Understanding Military Justice.
DCAF (2011) Legislating for the Security Sector Toolkit: The Colombian Military Criminal Code.
On democratic policing legislation and good practices:
DCAF (2015), Training Manual on Police Integrity.
DCAF (2012), Toolkit on Police Integrity.
DCAF (2011), Legislating for the Security Sector Toolkit: The European Code of Police Ethics.
DCAF (2011), Legislating for the Security Sector Toolkit: 10 Basic Human Rights Standards for Law Enforcement Officials
DCAF (2011), Legislating for the Security Sector Toolkit: Police Legislation Model: The Swedish Police Act.
DCAF (2009), Legislating for the Security Sector Toolkit: International Police Standards guidebook on Democratic Policing.
OHCHR (1997), International Human Rights Standards for Law Enforcement: A Pocket Book on Human Rights for the Police
On Intelligence Services Oversight and Standards:
DCAF (2015), Legislating for the Security Sector Toolkit: International Standards for Financial Oversight in the Security Sector.
DCAF (2011), Legislating for the Security Sector Toolkit: Understanding Intelligence Oversight.
DCAF (2011), Legislating for the Security Sector Toolkit: The Canadian Security Intelligence Service Act
DCAF (2011), Legislating for the Security Sector Toolkit: The Netherlands Intelligence and Security Services Act
DCAF (2011), Legislating for the Security Sector Toolkit: The Argentinian National Intelligence Law
Hans Born, Ian Leigh, (2005) Making Intelligence Accountable: Legal Standards and Best Practice for Oversight of Intelligence Agencies.
Hans Born, Adrian Wills (2012) Overseeing the Intelligence Services. A Toolkit.
On Oversight:
Council of Europe Commissioner for Human Rights (2015), Issue Paper on Democratic and Effective Oversight of National Security Services.
DCAF, NATO (2015), Oversight and Guidance: Parliaments and Security Sector Governance.
DCAF (2015), Financial Oversight of the Security Sector a Toolkit for Trainers.
DCAF, UNDP (2008), Public Oversight of the Security Sector. A Handbook for Civil Society Organisations.
Hans Born, Ian Leigh, (2005) Making Intelligence Accountable: Legal Standards and Best Practice for Oversight of Intelligence Agencies.
Hans Born (2015), Parliamentary Oversight of the Security Sector.
Hans Born, Adrian Wills (2012) Overseeing the Intelligence Services. A Toolkit.
[1] წყარო: DCAF (2011) Legislating for the Security Sector Toolkit: Principles Governing the Administration of Justice through Military Tribunals.
[2] DCAF (2012), Toolkit on Police Integrity.
[3] იხილეთ: http://rightsinfo.org/the-rights-in-the-european-convention/
© Icon Credit: Designed by Freepik from www.flaticon.com